مفهوم شانه و تراکم فرش معمولاً اولین پرسشی است که افراد در هنگام خرید فرش با آن مواجه می‌شوند، لذا آشنایی با این مفاهیم کمک شایانی در خصوص انتخاب فرش مناسب به خریدار می‌کند.

برای معرفی فرش از عبارات شانه و تراکم استفاده می‌شود. شانه، تراکم خاب و تراکم گره مهم‌ترین تراکم‌هایی هستند که در صنعت فرش ماشینی استفاده می‌شوند.

تراکم عرضی فرش یا به اصطلاح شانه فرش مفهومی است که بیانگر تعداد ریشه‌های فرش در یک متر از عرض فرش می‌باشد. به عنوان مثال مفهوم فرش 700 شانه این است که در یک متر از عرض این فرش تعداد 700 گره نخ خاب وجود دارد.

شانه‌هایی که معمولاً برای فرش استفاده می‌شوند عبارتند از: 320، 350، 380، 400، 440، 500، 700، 1000، 1200 و 1500.

تراکم طولی فرش یا به اصطلاح تراکم فرش (تراکم خاب) مفهومی است که بیانگر تعداد ردیف پود در یک متر از طول فرش است. از آنجا که در دستگاه‌های جدید بافندگی به ازای هر ردیف از گره‌های فرش، سه ردیف پود استفاده می‌شود پس می‌توان گفت مقدار تراکم فرش برابر است با تعداد گره‌های موجود در یک متر از طول فرش ضرب در سه.

تراکم گره یا ریشه یکی از مشخصه‌های فیزیکی بسیار مهم در هر فرش است. تراکم گره در هر فرش به معنای تعداد گره بافته شده در یک متر مربع از فرش می‌باشد. بدیهی است که برای محاسبه این پارامتر باید تعداد ریشه‌های بافته شده در یک متر از طول فرش را در تعداد ریشه‌های بافته شده در یک متر از عرض فرش ضرب کنیم.

با توجه به مفاهیم ارائه شده می‌توان نتیجه گرفت که هر چه شانه فرش بیشتر باشد، فرش ماشینی ریزنقش‌تر می‌شود و شباهت زیادی به فرش دستبافت پیدا می‌کند؛ به همین دلیل است که به فرش‌های با تراکم عرضی بالا، فرش دستبافت‌گونه می‌گویند. از طرف دیگر هر‌چه تراکم طولی فرش بالا برود، فرش فشرده‌تر، سفت‌تر و سنگین‌تر می‌شود. بنابراین هرچه تراکم و شانه فرش بیشتر باشد دوام و ماندگاری فرش بالاتر می‌رود و از طرفی با افزایش تراکم و شانه باید از نخ‌های ظریف‌تری برای بافت فرش استفاده کرد در نتیجه طرح نهایی فرش بسیار زیباتر دیده می‌شود.

البته تصور اشتباهی که بین عموم مردم شکل گرفته این است که هرچه تراکم فرش بیشتر باشد در نتیجه فرش کیفیت بالاتری دارد، اما همانطور که بیان شد تراکم فرش تاثیری در کیفیت فرش ندارد و فقط افزایش تراکم باعث خلق نقش‌های ظریف‌تر بر روی فرش می‌شود.